El amparo como guardián constitucional y ciudadano. Necesidad de su diseño procesal en Cuba

AuthorRufina de la C. Hernández Rodríguez
PositionDoctora en Ciencias Jurídicas por la Universidad de La Habana
Pages58-100
CUBALEX Artículos / 
El amparo como guardián constitucional y
ciudadano. Necesidad de su diseño procesal
en Cuba
The amparo as a constitutional guardian and citizen.
Need for your process design in Cuba


DRA. C. RUFINA DE LA C. HERNÁNDEZ RODRÍGUEZ*
CUBA
“Si la primera garantía de un derecho esencial es su
reconocimiento en la Constitución, ello signica que ese
derecho ha recibido protección superior para todos y supone
la obligación de respeto y cumplimiento por todos.”

Sumario

 
 
 
 
 
 

 
 

*        

   
rufina@tsp.gob.cu

 
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
Resumen

 
 
    
 








    

Palabras clave


Abstract
rough a conceptual and historical analysis, we intend to demonstrate that Article 99
of the new Cuban Constitution has re-emerged the constitutional protection in Cuba and
that this will catalyze the judicial function, in its more than forty-seven years of existence.
e scientic path goes from dening what we understand by Constitutional Amparo and
its dierent conceptualizations in comparative law; how it arose and developed in the
historical course of Constitutional Law; its legal nature; principles that inform it; the trace
of its existence in Cuba, before the revolutionary period; as well as the proposal of its possible
design in the new national scenario. It is concluded that all this will achieve a greater
empowerment of the judicial function in the country as a fundamental protagonist of the
control of the superior law of the nation, which in turn imposes the challenge of greater
quality, eectiveness and transparency in the administration of justice, Today constitutional
justice, which until now we had not directly imparted it and for which it is necessary to
develop the legal blanket that allows us to reach the procedural horizons that inform us, the
pillars of: Access to Justice, Eective Judicial Protection and Due Process .
Keywords
Amparo, constitutional action and jurisdiction, judicial protection, access to justice and
due process.
CUBALEX
EN
Artículos / 

  




   
    

   
    
  
     


      


     


5

   


   
      

   

.
 Estudios de teoría constitucional

 Derechos y garantías, la Ley del más débil
 Los derechos sociales y sus garantías
 El Derecho dúctil. Ley, derechos, justicia
Los fundamentos de los derechos
fundamentales
 La era de los derechos, en el tercero ausente, 
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
 






    
 
  
  


    
      
 








      




op. cit..
  ?
Neoconstitucionalimo y sociedad
 Los derechos fundamentales en la Constitución mexicana, una propuesta de refor-
ma

 Ídem,
 

    
  

CUBALEX
EN
Artículos / 

     
   
   







    

  
   






   



   


      

 
   





  


CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
I. Amparo Constitucional
1.1 Aproximación a un concepto


            
    
     
  

   



      




      



 

  
 
Segurança, 


  
   

 


 Serrano Robles, Arturo, “El Juicio de Amparo en General y las Particularidades del Amparo Administrativo”
en “Manual del Juicio de Amparo”, 2a Edición, México, Editorial Themis, 1999, p. 3.
 Alcívar Santos, Orlando: Comentarios a la Constitución Política del Estado, (La Asamblea Itinerante),
Guayaquil, Offset Abad, 1998, p. 85.
CUBALEX
EN
Artículos / 
  

  
         
 





   




  









   
          


      
          
   

 La acción de amparo Cons-
titucional y sus modalidades judiciales,  
 , 
  


 

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 

 
       


    
   
    
 

1.2 Apuntes Históricos




      



   
  





   

    
 
 

 
    

      

 
  
La democracia en América.
CUBALEX
EN
Artículos / 






   



  
     
       

    



   
     
   




         


   


 Vid,  

  
El Monitor Republicano



       

 
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 



  


   


  
 
  
    

hábeas corpus
    
 

     
   

    


   
 
   




     



 
 op cit,
 Los orígenes del control de la constitucionalidad y del juicio de amparo en
el constitucionalismo mexicano de la primera mitad del siglo XIX. El impacto del voto particular de Don
Mariano Otero,
CUBALEX
EN
Artículos / 
 
 






1.3 Esencia del Amparo Constitucional
   
  
      

  







27

   

  
    






 Sagüés, Néstor Pedro, Derecho Procesal Constitucional. Acción de Amparo, 4a edición, Buenos Aires, Astrea,
1995, pp. 64-65.
 Serrano Robles, Arturo, op. cit; “El Juicio de Amparo en General…”, p. 14.
 Revista Justicia y
Derecho No. 26, año 14
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 

   
    




 




   

 hábeas corpus
   



  
 


 
  
      

            
          
  
         


  
   
 Principios del amparo

CUBALEX
EN
Artículos / 



    
 

    

   

 




     


1.4 Principios que rigen al Amparo Constitucional
1.- La Celeridad: 

 
     


   

2.- La Protección:  
   

 



    

 Sagüés, Néstor Pedro, op. cit, “Derecho Procesal Constitucional…”, p. 352.
 Salgado Pesantes, Hernán: “De las Garantías de los Derechos” en Chiriboga Zambrano, Galo y Salgado
Pesantes, Hernán, “Derechos Fundamentales en la Constitución Ecuatoriana”, Quito, ILDIS, 1995, p. 36.
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 

    

3.- La Instancia de Parte:

    



  

4.- La Relatividad de la Sentencia: erga
omnes
      


5.- Exclusividad del Derecho Constitucional:
   
     




litis 

1.5 Sistemas de control constitucional
 

  

 

  
 Ídem, p. 31.
 Rodríguez Domínguez, Elvito A., “Derecho Procesal Constitucional”, Lima, Grijley, 1997, p. 18
 op. cit; 
 

CUBALEX
EN
Artículos / 


   
    
 
    

   

      
  



  
   
erga omnes
  
      
   
  

  

II. El Amparo Constitucional. Su huella en Cuba
  
  





           
         

      
        


           
    









CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 



 
     
  
   

      








    




   
 
     
            
 
        

 

status quo



        

    
     
 La jurisdicción de la Libertad en el Derecho Constitucional cubano

     
     




 

CUBALEX
EN
Artículos / 
  

 


     
   
  





  
 





 
 
 




 




 Documentos
para la Historia de Cuba.   

    

   

  
    

  
 



              

 
       
 
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
 

       
 

   


        
  

    







    


     

  


   

       
        
      
   
 

       
 









 
    

CUBALEX
EN
Artículos / 

 




    

   

 




  


   

 
    

 

 

     

     

 
ex tune.




 

 
  

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
    


















  


erga omnes.
   





    




 
   
hábeas corpus





CUBALEX
EN
Artículos / 
 
   
  


 
 


 










 
  
  

    
    
    
    
     
    
     
     
     
     
     
    
     
 
    

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 


    
  

   





 
  
 
  


 
  
   



          










  







CUBALEX
EN
Artículos / 
 



 
     
    
  
  

hábeas corpus


       


 

 














 


 
  
   


    
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 



    





  

 
  


 









  
   
         

 
 



 
     

   

     

CUBALEX
EN
Artículos / 


 



 
  




 




   






       
    

       




status 
    





   

  

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 

  


 







sui generis

 

      

    

 
 
  

 
    

   
    

 

    

 status 
 
 op cit, 
CUBALEX
EN
Artículos / 



 


 
 
 

 

 


  
           





    




   




 

 Ídem, 
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
 

           
           
        
  
     
         
  lato sensu
 
 
           
  
     
   
    
   
      
  
   
   
  

    
   

  
       
      

          
       lato
sensu
 
   

   

       
      
 
 
   
   
 



 


CUBALEX
EN
Artículos / 
   
  



 
      
  



   


    

 
     






    

 






    
  

 Ver      


 Ver, .
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 

             

 

 
 

 

    



   
   
  



      

      




    







 Ver,  
 Ver,  

 Ver 
 Ver .
 Ver 
CUBALEX
EN
Artículos / 


     
   




  
   
 
    
  





     

 

      




  






  


 Ver 
       

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
  






   






 


       


 


 
   

 


 

 
 


    
 

 Ver 
CUBALEX
EN
Artículos / 

  

      
           


  




  






    
     
   
 


     



 

      





 

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
     










2.1 La arquitectura normativa del Artículo 99 de la Constitución
cubana

  
    




   
   
   
    






2.2 Propuesta de aspectos para congurar el Amparo Constitucional
para Cuba
1-      

 
  

CUBALEX
EN
Artículos / 
2

    






hábeas corpus

  





   
     
  






 

      
   




    



 



CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 



inter partes

    
   

   




III. Conclusiones
 
   
 

     




 
 

     
     

 

 


  



 

CUBALEX
EN
Artículos / 
  

  



  
 
  


       


     

 
 

 



  
   

IV. Recomendaciones
  

            



   
  
     


     
CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 



    

 

 
    


V. Bibliografía
      

 

   
    

  Comentarios a la Constitución Socialista 

  Comentarios a la Constitución socialista, 
 
  El Recurso de Inconstitucionalidad
 Política y Legalidad

     
Revista española de Der. Constitucional
   

 


 C

 




CUBALEX
EN
Artículos / 


         

 C

 L



        



Constitución y Justicia Constitucional/Apuntamientos    

 A C

 Constituciones de la República de Cuba   

   L  
          
  
Homena je cubano al profesor Héctor Fix Zamudio en sus 50 años como investigador del
Derecho

 


 









   



CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
   A 

El derecho a la Tutela Judicial Efectiva

cEl derecho
de amparo en el mundo
 

 J
   


 L      






Revista Justicia y Derecho No. 26, año 14,




   






  
   


¿Quién debe ser el defensor de la Constitución





CUBALEX
EN
Artículos / 
 

   Anuario de Dere-
cho Constitucional Latinoamericano,

»www.grupo.emagister.
com, 


 


 

 J  
    


 J 
    
   



 El Derecho Procesal y los retos de la
contemporaneidad 

   

 

 C

 

 La reforma del recurso de amparo 


 V 
Perspectiva del Derecho Cubano Actual

CUBALEX
DCRCHR
Artículos / 
Revista Jurídica,  

  
 C

El control de constitucionalidad en Cuba ¿Qué aprovechar del pasado para ins-
trumentar el presente?

     

 

  Derechos fundamentales, Estado democrático y justicia constitucional,

 

  




 


  



et. al; Il futuro della constituzione
      

   Comentarios a
la Ley Orgánica de Garantías Jurisdiccionales y Control Constitucional

Documentos
 

 
Revista Cubana Derecho
 
CUBALEX
EN
Artículos / 
Fuentes Legales
 

 

 
 

 
 
Selección legislativa de Derecho constitucio-
nal cubano, 

VLEX uses login cookies to provide you with a better browsing experience. If you click on 'Accept' or continue browsing this site we consider that you accept our cookie policy. ACCEPT